Για όλους τους απογοητευμένους των Πανελλαδικών Εξετάσεων.
ΕΝΑ ΟΜΟΡΦΟ ΑΡΘΡΟ ΤΗΣ ΜΑΘΗΤΡΙΑΣ ΙΩΑΝΝΑΣ ΜΑΛΛΙΟΤΑ
Όσα χρόνια και αν περάσουν, ένα πράγμα είναι σίγουρο: η τρομοκρατία στην Ελλάδα καλά κρατεί. Και δεν αναφέρομαι στη γνωστή σε όλους μας τρομοκρατία με τις βόμβες, τα όπλα και τους θανάτους. Αναφέρομαι στην τρομοκρατία που οι άνθρωποι βιώνουν καθημερινά λόγω των προκαταλήψεων, των στερεοτύπων και της επικράτησης της κοινής γνώμης. ‘’Πρέπει να πετύχεις. Πρέπει να επιλέξεις συγκεκριμένες σχολές. Πρέπει να ασκείς ένα επάγγελμα με κύρος. Πρέπει να ακολουθήσεις την οικογενειακή επιχείρηση.’’
Η αυλαία των πανελληνίων πέφτει οριστικά σιγά-σιγά, όπως μαζί της και το ηθικό εκείνων που προσπάθησαν, αλλά δεν κατάφεραν να σταθούν τυχεροί και να φέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα και τώρα βρίσκονται αντιμέτωποι με τη διαμόρφωση του μηχανογραφικού τους δελτίου που σε καμία περίπτωση δεν τους αντιπροσωπεύει.
Ωστόσο, αν είσαι από εκείνους που οι κόποι τους ανταμείφθηκαν, αφήνοντας πίσω τους το άγχος και την ψυχοσωματική πίεση που είχε φτάσει στο ζενίθ, τότε πιθανότατα τα αποτελέσματά σου είναι θετικά. Τα τηλέφωνα στο σπίτι χτυπούν ασταμάτητα, ώστε φίλοι και συγγενείς να σε συγχαρούν που κατάφερες να ανταπεξέλθεις στο ελληνικό (και πάνω απ’ όλα αξιοκρατικό) σύστημα παιδείας.
Αντιθέτως, αν είσαι από εκείνους που ‘’απέτυχαν’’, πιθανότατα στο σπίτι να επικρατεί ένα κλίμα πένθους, τα τηλέφωνα να χτυπούν μόνο και μόνο για να σε λυπηθεί και να σε κατηγορήσει ο κάθε άκυρος που ήσουν αδύναμος να διαχειριστείς το άγχος σου. Να σου πουν ‘’δεν πειράζει’’ και δήθεν να συμμεριστούν τη θλίψη σου. Η έκφραση ‘’δεν ήρθε και το τέλος του κόσμου’’ κάθε άλλο παρά τετριμμένη είναι στην περίπτωση αυτή.
Η αποτυχία στις Πανελλαδικές Εξετάσεις όντως, δε θα φέρει το τέλος του κόσμου. Ωστόσο, το να πείσεις τον αποτυχόντα γι’ αυτό, είναι αναντίρρητα, τρομερά δύσκολη υπόθεση.
Πώς μπορεί να αισθάνονται τα παιδιά που έμειναν έξω από τις πόρτες των Σχολών της αρεσκείας τους, πάρα τον κόπο και τις θυσίες μιας ολόκληρης χρονιάς;
Σήμερα, λοιπόν, γι’ αυτά τα παιδιά θα γράψω. Γι’ αυτούς που στις Πανελλήνιες δεν πέτυχαν το επιθυμητό αποτέλεσμα, που απογοητεύτηκαν, έκλαψαν και θύμωσαν, παρ’ όλο που η προσπάθειά τους ήταν αξιοσέβαστη. Γι’ αυτούς που πιθανόν να αντιμετωπίζουν πλέον τον εαυτό τους σαν ένα τίποτα και σκέφτονται πως δεν υπάρχει φως στον ορίζοντα. Γι’ αυτούς που στα 18 τους δε νιώθουν έτοιμοι να αποφασίσουν για το μέλλον τους, γι’ αυτούς που είναι έτοιμοι να φορέσουν το ταμπελάκι της αποτυχίας και γι’ αυτούς που βιώνουν τη λογική μιας επένδυσης που δεν απέδωσε.
Το ξέρω ότι το τελευταίο πράγμα που χρειάζεται αυτήν την ώρα ο κάθε ‘’αποτυχημένος’’ είναι έναν άκυρο, καλή ώρα σαν εμένα, που να του χαϊδεύει τα αυτιά λέγοντας του ότι είναι οκ που δεν έγραψε καλά, ότι δε χρειάζεται να αγχώνεται και ότι, ρε παιδί μου, όλα στο τέλος θα πάνε καλά. Σε μια τόσο ευαίσθητη ηλικία, η αποτυχία σε ένα καθοριστικό γεγονός είναι ένα πρωτόγνωρο συναίσθημα και ορισμένες συμβουλές από κάποιον συνομήλικο, μπορεί να φανούν χρήσιμες.
Έτσι κι αλλιώς, το να αποτύχεις στις Πανελλήνιες δεν είναι δα και τόσο δύσκολο. Λίγο η αυξημένη κόπωση λόγω της συνεχούς μελέτης, λίγο το άγχος, λίγο η πίεση του οικογενειακού περιβάλλοντος, λίγο η κακή ψυχολογική κατάσταση είναι ορισμένοι από τους παράγοντες που μπορούν να οδηγήσουν στην αποτυχία.
Και το χειρότερο τώρα που ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα δεν είναι η προσωπική σου αγανάκτηση και απογοήτευση. Εσύ, που στις εξετάσεις έγραψες άλλα αντ’ άλλων στην Ιστορία και στα Αρχαία και έβαλες λάθος πρόσημο στη Φυσική, ήξερες περίπου τί να περιμένεις και είχες εν μέρει προετοιμαστεί. Το χειρότερο είναι η απογοήτευση εκείνων που πίστευαν και είχαν προσδοκίες από εσένα. Το χειρότερο είναι η δικαίωση και η ικανοποίηση αυτών που ήταν σίγουροι εξ αρχής ότι δε θα μπορέσεις να τα καταφέρεις και θα αποτύχεις. Και τώρα, τί; Είχαν δίκιο; Σίγουρα όχι!
Αν είσαι άλογο κούρσας, σου φοράνε χοντρές παρωπίδες και τρέχεις στον ιππόδρομο μόνο για να κερδίσεις κι όταν πλέον δεν τα καταφέρνεις, συνήθως καταλήγεις να ξεπουλιέσαι σε κάποιο δήθεν φιλοζωικό επαρχιακό όμιλο που σε χρησιμοποιεί στα πανηγύρια. Αν δεν είσαι άλογο ιπποδρόμου, για πλήθος λόγων, και σου έτυχε εκείνες τις μέρες, του δήθεν μοναδικού αγώνα ζωής, εκείνη η τρελή ορμονική περίοδος του μήνα (στο κορίτσι), ή εκείνη η άτιμη ερωτική απογοήτευση (στο αγόρι) με αποτέλεσμα να μη γράψεις καλά, τότε σε βλέπουν με μια υποκριτική συγκατάβαση, σα να ήρθε το τέλος του κόσμου.
Η εστίαση στο αποτέλεσμα είναι ο κυρίαρχος μηχανισμός στην κοινωνία και μάλιστα είναι και αυτό που προβάλλουν τα ΜΜΕ όταν μας βομβαρδίζουν με πόσα μόρια έπιασε ο χ αριστεύσας στις Πανελλήνιες. Κανείς δεν ενδιαφέρεται για το πώς ένα παιδί έφτασε στην επιτυχία ή την αποτυχία. Τί στερήθηκε, την προσπάθειά του, την κούρασή του. Το μόνο για το οποίο ενδιαφέρεται, είναι ο τελικός αριθμός. 13.732 μόρια. 18.956 μόρια. 8.374 μόρια. Γιατί εν τέλει, αυτός ο αριθμός είναι που θα σε βάλει σε μια σχολή. Και παρ’ όλο που η εισαγωγή στο πανεπιστήμιο είναι ένα καλό βήμα για τη διεκδίκηση των στόχων του καθενός, σε καμία περίπτωση δεν εγγυάται τίποτα για την μετέπειτα πορεία του.
Καλώς ή κακώς, οι Πανελλήνιες είναι ένα σύστημα που μαθαίνει στον κόσμο πώς να δουλεύει μόνος του και όχι συλλογικά και οπωσδήποτε δε θα έπρεπε να αποτελεί τρόπο αξιολόγησης. Όχι γιατί η βαθμολόγηση –ιδίως στην Έκθεση, ακόμα και στα Αρχαία- είναι υποκειμενική, ούτε γιατί η όλη διαδικασία είναι ψυχοφθόρα και ανούσια, αλλά γιατί οι κόποι μιας ολόκληρης χρονιάς (ή και παραπάνω), κρίνονται σε 4-5 τρίωρα. 4-5 τρίωρα στα όποια καλείσαι να ανταπεξέλθεις ανεξάρτητου άγχους, έλλειψης ύπνου και αφόρητης πίεσης και να δώσεις το 100% του εαυτού σου ώστε να παίξεις με τους τραγελαφικούς κανόνες τους. Με αλλά λόγια, αν τη μέρα των εξετάσεων δεν είχες ξυπνήσει καλά, ετοιμάσου για το βάπτισμα του πυρός στην πρώτη ‘’μη επιτυχία’’ σου.
Βέβαια, αυτός που έγραψε 17, δε σημαίνει ότι έχει περισσότερες γνώσεις από αυτόν που έγραψε 13, ούτε ότι είναι πιο έξυπνος από αυτόν. Ίσως απλώς να ήταν πιο τυχερός. Και δυστυχώς οι Πανελλήνιες βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στην τύχη. Γιατί; Γιατί τελικά, τα μόρια εισαγωγής σε μια σχολή διαμορφώνονται βάσει ζήτησης και όχι αξίας. Επομένως, ακόμα και αν έχεις ‘’αριστεύσει’’, δεν ξέρεις αν θα είσαι τυχερός ως προς τη διαμόρφωση των βάσεων.
Οι περισσότεροι έφηβοι, μετά την ανακοίνωση των βαθμολογιών, κάνουν το λάθος να μη στέκονται ούτε για μια στιγμή σε όλα όσα έχουν πετύχει ως τώρα. Εστιάζουν στα μεμονωμένα γεγονότα, στο τελικό αποτέλεσμα και όταν απογοητεύονται με ένα γεγονός , αρχίζουν και βάζουν ταμπέλες και κάνουν χαρακτηρισμούς. Στο εφηβικό μυαλό, ιδίως μετά την πρώτη ‘’σημαντική’’ αποτυχία, η λογική δε βρίσκει χώρο για να σταθεί.
Και σα να μην έφταναν όλα αυτά, η προσωπική σου αγανάκτηση και τσαντίλα, ξαφνικά όλοι είναι κατάλληλοι να παίξουν τον ρόλο του κριτή και να προσπαθούν να σε απαλλάξουν από τη θλίψη σου με ανόητες δικαιολογίες (γιατί εδώ που τα λέμε, ο καθένας γνωρίζει τα αίτια της αποτυχίας του και δε χρειάζεται τρίτους να του κάνουν υποδείξεις). ‘’Φταις που δεν κοιμόσουν. Φταίει η έλλειψη πίστης σου στον θεό. Φταίει το λιγοστό σου διάβασμα. Φταίνε οι καφέδες.’’ Τα ρίχνουν στο σχολείο, τα ρίχνουν σε εκείνους και εν τέλει σε εσένα.
Πώς να τους εξηγήσεις ότι οι Πανελλήνιες δεν είναι πάρα ένας διαγωνισμός που εξετάζει την υπομονή και την ικανότητά σου στην αποστήθιση; Στην Ιστορία, φερ’ ειπείν, οφείλεις να αποστηθίσεις το βιβλίο με τα ‘’και’’ και με τα κόμματα, ώστε η κόλλα που θα παραδώσεις να μοιάζει με φωτοτυπία του σχολικού εγχειριδίου. Στην Έκθεση, πρέπει να γράφεις καθωσπρέπει εκθέσεις και να ενστερνίζεσαι όχι μόνο χιλιοειπωμένες ιδέες ώστε να σε περάσει ο διορθωτής, αλλά και ιδέες ανόητες, όπως ότι τα παιδιά νιώθουν βαριά στους ώμους τους την ευθύνη για τη σωτηρία του περιβάλλοντος και ότι το διαδίκτυο απομονώνει δήθεν τους ανθρώπους. Στα Αρχαία, οφείλεις να απομνημονεύσεις τη σωκρατική φιλοσοφία, παρ’ όλο που αυτή αποσκοπούσε στη θέαση αλήθειας και να στην απογύμνωσή της. Νιώθεις την ειρωνεία; Το σύστημα λειτουργεί για να παράγει πρόβατα και όχι διαμορφωμένες προσωπικότητες.
Και τώρα που απέτυχες, τί; Τώρα που οι φίλοι σου θα περάσουν στο πανεπιστήμιο και μάλιστα στη σχολή που διάλεξαν και θα κάνουν καινούριες παρέες; Τώρα που εκείνος που προσπάθησε λιγότερο και έγραψε χειρότερα από εσένα, θα θεωρείται επιτυχημένος, ενώ εσύ όχι, μόνο και μόνο επειδή η σχολή του απαιτεί λιγότερα μόρια; Τί θα κάνεις; Θα μπεις στη σχολή που σε διάλεξε;
Ασφαλώς όχι!
Θα βάλεις τα πράγματα κάτω και θα ξαναπροσπαθήσεις. Του χρόνου τέτοια εποχή θα βγάλεις από πάνω σου το στίγμα της ‘’αποτυχίας’’ και σε λίγα χρόνια, όταν θα τελειώνεις τη Σχολή σου με άριστα, κανείς δε θα θυμάται ότι πέρασες με τη δεύτερη.
Όμως, τί γίνεται τώρα που η θέα των σχολικών βιβλίων, σου προκαλεί πλέον απέχθεια και σου θυμίζει όλα όσα θέλεις να ξεχάσεις; Τί γίνεται τώρα που η προοπτική του να ξαναμπείς από το φθινόπωρο στην ίδια διαδικασία -γνωστό, άγνωστο, συνώνυμα, αντώνυμα, Βενιζέλος, μεταφράσεις- σου μοιάζει εφιάλτης;
Αν σκοπεύεις να ξαναδώσεις και να επιλέξεις κλάδους που δε σε ενδιαφέρουν μόνο και μόνο γιατί πρέπει να ακολουθήσεις τα ‘’πρέπει’’ του γονέα ή της κοινωνίας, στο εγγυώμαι, του χρόνου τέτοια μέρα θα αναβιώνεις το αίσθημα της αποτυχίας. Και η διαφορά σε εκείνη την περίπτωση, είναι ότι η αποτυχία σου θα είναι πραγματική. Γιατί εσύ θα φταις αν έχεις βάλει έναν στόχο που ουσιαστικά δεν είναι δικός σου.
Αν ανέκαθεν ήθελες να φτιάχνεις μαλλιά ή νύχια, τότε ακολούθησε το όνειρό σου. Έτσι κι αλλιώς η πραγματικότητα επιβεβαιώνει πως ακόμα και αν χάσεις την Ιατρική Θεσσαλονίκης για λίγα μόρια και δεν έχεις τη δυνατότητα να ακολουθήσεις τη σχολή αυτή σε άλλη πόλη, ο κόσμος θα έχει πάντοτε κάτι να λέει και γι’ αυτόν θα είσαι πάλι ένας αποτυχημένος.
Ο μοναδικός λόγος για να ξαναδώσεις Πανελλήνιες και να περάσεις την ίδια διαδικασία, είναι να λαχταράς να μπεις σε μια συγκεκριμένη σχολή. Να ονειρεύεσαι να γίνεις δικηγόρος, γιατρός, δάσκαλος ή μουσικός. Να σκέφτεσαι το μέλλον σου και να μπορείς να φανταστείς τον εαυτό σου μονάχα όπως εσύ θες! Αν όχι, τότε δεν έχεις εξ αρχής λόγο να λυπάσαι που δεν έγραψες καλά στις εξετάσεις.
Και αν το καλοσκεφτείς, η δεύτερη χρονιά θα είναι εντελώς διαφορετική από την πρώτη. Όχι μόνο από την άποψη ότι η διδακτέα ύλη είναι ήδη γνωστή, αλλά και από την άποψη ότι δε θα χάνονται καθημερινά 7 ώρες λόγω σχολείου –που ας μην κοροϊδευόμαστε, αν δεν ήταν οι απουσίες, ελάχιστοι μαθητές θα πατούσαν το πόδι τους στις σχολικές αίθουσες-.
Προκειμένου, ωστόσο, ο έφηβος να σκεφτεί το ενδεχόμενο της δεύτερης προσπάθειας, είναι αναγκαίο να αντιμετωπίσει την πρώτη του εμπειρία όχι ως αποτυχία, αλλά κυρίως ως εμπειρία μάθησης. Και αυτό δεν ισχύει μόνο στον τομέα των Πανελλαδικών Εξετάσεων, αλλά σε κάθε τομέα του καθημερινού βίου. Είναι αναγκαίο να ξεκαθαρίσει πρωτίστως ορισμένα πράγματα με τον εαυτό του.
Αρχικά, ο μόνος τρόπος για να απεγκλωβιστεί το παιδί από αυτή του την α(πο)τυχία, είναι να αναλογιστεί τί έμαθε μέσα από αυτή την εμπειρία. Αυτό που έχει πραγματική αξία είναι να συγκεντρωθεί και να ψάξει τους λόγους που απέτυχε η προσπάθειά του. Να κατανοήσει τα λάθη του, να σκεφτεί τί θα έκανε διαφορετικά. Πώς θα αντιμετώπιζε την κάθε δυσκολία. Είναι απαραίτητο να θαυμάσει την προσπάθεια και τα κατορθώματά του και να μην εστιάζει μονάχα στο τελικό αποτέλεσμα. Γιατί κατά βάθος, ο καθένας ξέρει πως έκανε ό,τι καλύτερο μπορούσε. Ξεπέρασε τον εαυτό του και τις δυνατότητες του και μια άτυχη στιγμή δε θα αποτελέσει το ορόσημο για την υπόλοιπη ζωή του.
Και αφού το παιδί κατορθώσει και απεγκλωβιστεί από τα αρνητικά συναισθήματα και μπει στη λογική της δεύτερης προσπάθειας, είναι απαραίτητο να μην κάνει πάλι τα ίδια λάθη. Και καθώς το κυριότερο λάθος στον διαγωνισμό των Πανελληνίων είναι ο παράγοντας του άγχους, καίρια προϋπόθεση είναι ο έφηβος να κατανοήσει και να αντιμετωπίσει τους λόγους που του προκαλούσαν αυτό το άγχος και συνεπώς την ανικανότητά του να αποδώσει στο 100% των δυνατοτήτων του. Είναι αναγκαίο να διαχειριστεί με ψυχραιμία και λογική το κάθε εμπόδιο και οπωσδήποτε να μην αφήσει εξωτερικές παραμέτρους να τον επηρεάσουν αρνητικά.
Στην τελική, οι Πανελλήνιες είναι ένας κόκκος άμμου σε μια έρημο ευκαιριών και δεν είναι τίποτα μπροστά στις δοκιμασίες που ο καθένας θα κληθεί να αντιμετωπίσει στο μέλλον. Αυτό που θέλω να πω, είναι ότι μιλάμε μονάχα για κάποιες εξετάσεις από τις χιλιάδες που θα δώσεις στη ζωή σου και δεν πρέπει να αφήσεις να σου βουλιάξουν τα όνειρα.
Ειδικά στην ηλικία των 18 χρόνων, είναι απολύτως φυσιολογικό αν δεν έχεις αποφασίσει τί θέλεις να κάνεις για τα επόμενα 50 χρόνια της ζωής σου σε καθημερινή βάση. Ο κόσμος αλλάζει, οι άνθρωποι αλλάζουν, ακόμα και τα ενδιαφέροντα ή οι απόψεις του ίδιου ανθρώπου, μπορεί από χρόνο σε χρόνο να αλλάξουν ριζικά. Οι αλλαγές στις προτιμήσεις και η αμφιταλάντευση, σε καμία περίπτωση δεν αποτελούν χαρακτηριστικό των μέτριων μαθητών.
Όταν ο Σωκράτης καταδικάστηκε να πιει το κώνειο στο κελί του δεσμωτηρίου του, ακόμα και στην πιο δεινή του ώρα, διατήρησε τόσο την αυτοκυριαρχία του, όσο και το χιούμορ του. Και εσύ σκοπεύεις να το βάλεις κάτω στην πρώτη δυσκολία;
Αν νιώθεις τύψεις που δεν τα πήγες όπως περίμενες, είναι λογικό. Αν νιώθεις τύψεις που άφησες ανθρώπους ή γεγονότα να σε επηρεάσουν αρνητικά, είναι επίσης λογικό. Φρόντισε όμως να τις αντιμετωπίσεις και με πείσμα βαλ’ τες κάτω και πες ‘’Ραντεβού σε έναν χρόνο άτιμες.’’
Ίσως οι Πανελλήνιες να είναι όντως το τέλος του κόσμου. Το τέλος ενός γκρίζου, εξαντλητικού, βαρετού και ανούσιου κόσμου και η αρχή μιας νέας, προκλητικής, πολύχρωμης και περίπλοκης ζωής.
Η μόνη αποτυχία κάποιου είναι να πάψει να επιμένει στους στόχους που έχει θέσει. Εσύ, λοιπόν, είσαι έτοιμος να φορέσεις το ταμπελάκι της αποτυχίας, ή θα παλέψεις για να διεκδικήσεις τα όνειρά σου;
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου